3 Maja – Święto Konstytucji

3 Maja – Konstytucja Wolności i Odpowiedzialności

Nie tylko data w kalendarzu. Trzeci maja to dzień, w którym Polska powiedziała Europie: „Jesteśmy gotowi na nowoczesne państwo oparte na prawie i rozumie”.

Konstytucja 3 maja 1791 roku to nie tylko ważny dokument prawny. To symbol odwagi, dojrzałości i troski o przyszłość kraju. Uchwalona została jako druga konstytucja na świecie – zaraz po amerykańskiej (1787) – i pierwsza w Europie. W czasie, gdy absolutyzm trzymał w ryzach niemal cały kontynent, Rzeczpospolita pokazała, że wolność obywatelska, trójpodział władzy i prawa człowieka mogą istnieć także w naszym regionie.

Polska, która się budziła – mimo zagrożeń

„Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu.”
Ten fragment Konstytucji 3 maja to nie puste słowa – to rewolucyjne stwierdzenie, że to obywatele są źródłem władzy. Nie król, nie możni, nie zagraniczne mocarstwa.

Twórcy ustawy zasadniczej – Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki i król Stanisław August – działali w dramatycznym momencie. Rzeczpospolita chyliła się ku upadkowi, kraj rozdarty był przez magnackie interesy i paraliż liberum veto. Ale właśnie wtedy narodził się plan ratunkowy: ograniczyć chaos, wzmocnić władzę wykonawczą, zagwarantować prawa mieszczanom, a chłopom zapewnić minimum ochrony.

Konstytucja to więcej niż dokument – to krzyk rozsądku

Trójpodział władzy, zniesienie wolnej elekcji, dziedziczność tronu, wzmocnienie pozycji sejmu i rządu – to były konkretne reformy, które wyprzedzały swoje czasy. Dla wielu Polaków 3 maja był dniem nadziei. Dla sąsiednich mocarstw – zagrożeniem dla status quo. Dlatego już w 1792 roku Rosja, przy wsparciu zdrajców z Konfederacji Targowickiej, rozpoczęła interwencję. Marzenia o nowoczesnym państwie zgasły na niemal 130 lat.

Zakazane święto wolności

W czasach PRL-u obchody 3 maja były zakazane i zastępowane propagandowymi pochodami pierwszomajowymi. Oficjalnie próbowano przemilczeć znaczenie Konstytucji 3 maja, uznając ją za symbol „burżuazyjnego” porządku. A mimo to – ludzie pamiętali. Każde wspomnienie 3 maja stawało się cichym aktem oporu i tęsknoty za państwem opartym na wartościach.

Po przełomie 1989 roku Święto Konstytucji 3 Maja wróciło z pełnym honorem. Od 1990 roku jest znów oficjalnym świętem państwowym – jednym z najważniejszych dni w polskim kalendarzu narodowym. Obchodzone z dumą i refleksją, przypomina, że wolność nie przychodzi sama – trzeba ją wypracować, obronić i pielęgnować.

Współczesna pamięć i słowa prezydentów

W III Rzeczypospolitej prezydent Lech Kaczyński wielokrotnie podkreślał wagę 3 maja:

„Konstytucja 3 maja to dowód, że potrafimy być narodem nowoczesnym i odpowiedzialnym – i że wolność nie musi być importowana.”

Także prezydent Andrzej Duda wielokrotnie przypominał o wyjątkowości tego aktu prawnego:

„To był moment, gdy Polska pokazała, że nie boi się reform i że chce być państwem sprawiedliwym, silnym i suwerennym.”

W latach 2015–2023 obchody 3 maja nabrały wyjątkowego charakteru – zarówno poprzez organizację uroczystości przy Zamku Królewskim w Warszawie, jak i przez odwoływanie się do tradycji republikańskiej, opartej na wartościach: Bóg, Honor, Ojczyzna. Były też impulsem do narodowych debat o kształcie współczesnej konstytucji i roli państwa w życiu obywateli.

Duma, którą warto znać i pielęgnować

To nie jest tylko “druga konstytucja świata”. To dowód, że Polska potrafiła myśleć nowocześnie, działać wspólnie i podejmować decyzje w imię dobra wspólnego. Tego 3 maja warto się uczyć – nie tylko wspominać.

---

[Excerpt]
Konstytucja 3 maja – pierwsza w Europie, druga na świecie. Przypomnienie, że wolność i odpowiedzialność idą w parze, a Polska od zawsze potrafiła być głosem rozsądku w burzliwym świecie.