Brak energii, problemy ze snem, obniżony nastrój.

Odczuwasz obniżenie nastroju jesienią? Masz problemy ze snem i kompletnie tracisz zainteresowanie tym, co latem sprawiało ci przyjemność? To mogą być objawy depresji sezonowej, a konkretnie sezonowego zaburzenia afektywnego.

W naszym klimacie dotyka ono nawet kilku procent populacji. Jak rozpoznać SAD i jak je leczyć, by przez cały rok odczuwać radość życia?

Sezonowe zaburzenie afektywne (nazywane także chorobą afektywną sezonową lub skrótowo SAD) to termin używany do opisania specyficznego typu depresji o charakterze cyklicznym. Jest to rodzaj depresji, który zazwyczaj pojawia się w określonych porach roku, zwłaszcza jesienią lub zimą, i staje się coraz bardziej dokuczliwy.

Depresja sezonowa częściej dotyka kobiet i młodych dorosłych, choć może występować u osób w różnym wieku. Dokładne przyczyny SAD nie są do końca znane, ale badania wskazują na niedostateczne naświetlanie światłem dziennej jako jedną z kluczowych przyczyn.

Jedna z teorii sugeruje, że ograniczona ekspozycja na naturalne światło słoneczne zimą i zwiększona ekspozycja wiosną i latem wpływają na nasz wewnętrzny zegar biologiczny, który kontroluje nasze hormony, sen i nastrój. U osób cierpiących na sezonowe zaburzenie afektywne, organizm może mieć trudności z regulacją naturalnego rytmu dobowego. Te nieprawidłowości są związane z poziomami dwóch kluczowych hormonów: serotoniny, która wpływa na nasze samopoczucie, oraz melatoniny, która reguluje sen.

Badania nad SAD wskazują na geograficzne uwarunkowania jako główny czynnik ryzyka. Niestety, długie, ciemne jesienne i zimowe noce w Polsce sprzyjają występowaniu tego rodzaju depresji. Najbardziej narażone na SAD są osoby, które już wcześniej cierpiały na depresję lub chorobę afektywną dwubiegunową. Ponadto, SAD może częściej występować u osób, których rodziny miały historię zaburzeń psychicznych.

Jakie są objawy sezonowej depresji?

Pierwsze oznaki sezonowego zaburzenia afektywnego zazwyczaj pojawiają się jesienią i ustępują wiosną (choć nie zawsze – u niektórych pacjentów SAD może wystąpić latem). Osoby dotknięte SAD doświadczają tych objawów co roku przez około cztery do pięciu miesięcy.

Objawy sezonowej depresji obejmują:

1. Niski nastrój.
2. Brak energii.
3. Trudności w koncentracji.
4. Brak motywacji.
5. Nadmierne pobudzenie.
6. Utrata zainteresowania życiem rodzinym i społecznym.
7. Niewyjaśniona utrata masy ciała.
8. Zaburzenia apetytu, z tendencją do przejadania się.
9. Problemy ze snem, w tym bezsenność i trudności z zasypianiem.
10. Obniżenie libido.
11. Myśli samobójcze.

Wszystkie te objawy mogą znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie i znacznie obniżyć jakość życia.

Jak diagnozuje się sezonową depresję?

Ważne jest, aby nie bagatelizować obniżonego nastroju, który utrzymuje się przez dłuższy czas, zwłaszcza jesienią. Taki stan wymaga profesjonalnej diagnozy i leczenia, dlatego warto skonsultować się z psychiatrą.

Mówimy o SAD, gdy objawy powtarzają się cyklicznie w tym samym okresie roku, a jeśli nie ustępują wiosną, diagnoza może być zmieniana na cięższą postać depresji lub chorobę afektywną dwubiegunową. W obu przypadkach istnieje potrzeba monitorowania i leczenia.

Leczenie i profilaktyka sezonowej depresji

Leczenie farmakologiczne sezonowej depresji często obejmuje stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Pacjenci przyjmują preparaty, które zwiększają poziom dopaminy, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI).

Jednak leczenie farmakologiczne powinno zawsze być uzupełnione psychoterapią, zazwyczaj terapią poznawczo-behawioralną (CBT), która może pomóc osobom z SAD nauczyć się skupiać na myślach i działaniach pozytywnych.

Ze względu na to, że głównym czynnikiem ryzyka sezonowej depresji jest brak światła słonecznego w miesiącach jesienno-zimowych, terapia światłem jest uznawana za skuteczną metodę leczenia. Polega ona na zastąpieniu naturalnego światła białym światłem emitowanym przez specjalne lampy. Terapia światłem może być stosowana w domu i polega na codziennym korzystaniu z lampy przez około 30 minut, najlepiej rano. Terapia światłem jest bezpieczna, chociaż na początku może wywoływać bóle głowy i nadmierną pobudliwość. Warto jednak konsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem tej terapii, zwłaszcza jeśli występują inne czynniki ryzyka, takie jak przyjmowanie pewnych leków lub historie rodzinne związków z degeneracją plamki żółtej.

Nie wolno bagatelizować objawów sezonowej depresji, ponieważ wpływa ona nie tylko na nastrój, ale także na funkcje poznawcze, takie jak koncentracja i pamięć robocza. Osoby cierpiące na SAD mogą mieć trudności z przypominaniem sobie informacji czy znajdywaniem właściwych słów podczas rozmów.